LGD „Vistula-Terra Culmensis-Rozwój przez Tradycję”
o NAS
Forma prawna i nazwa stowarzyszenia
Lokalna Grupa Działania to Stowarzyszenie, które nosi nazwę Lokalna Grupa Działania „Vistula - Terra Culmensis - Rozwój przez Tradycję”.
W Statucie została również ustalona nazwa skrócona, która brzmi LGD „Vistula – Terra Culmensis”. Stowarzyszenie zostało utworzone podczas zebrania założycielskiego.
W Krajowym Rejestrze Sądowym zostało zarejestrowane 15 maja 2006 roku pod numerem 0000257011.
Stowarzyszenie posiada osobowość prawną i działa na podstawie przepisów ustawy z 7 kwietnia 1989 Prawo o stowarzyszeniach; Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności, zwaną dalej Ustawą o RLKS oraz na postawie statutu.
LGD jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie jest partnerstwem, w skład którego wchodzą osoby fizyczne i osoby prawne, w tym jednostki samorządu terytorialnego, z wyłączeniem województw. Stowarzyszenie jest lokalną grupą działania stanowiącą formę współpracy przedstawicieli władz publicznych, lokalnych partnerów społecznych i gospodarczych oraz mieszkańców.
Statut LGD jako dokument regulujący funkcjonowanie LGD przyjmowany i zmieniany jest uchwałą Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia.
Statut określa kierunki, cele i zasady działania stowarzyszenia. Statut reguluje nabycie i utratę członkostwa, określa kompetencje poszczególnych organów Stowarzyszenia (Walnego Zebrania Członków, Zarządu, Komisji Rewizyjnej, Rady LGD, powołanych zespołów roboczych, zespołów doradczych i ekspertów). Określa zasady powstania majątku stowarzyszenia i sposób rozwiązania Stowarzyszenia.
Opis sposobu powstania LGD
Działania związane z budowaniem Lokalnej Grupy Działania powstały z inicjatywy aktywnych przedstawicieli czterech gmin tj. Chełmna, Stolna, Grudziądza i Lisewa na początku 2006 roku, kiedy
to grupa inicjatywna składająca się z przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych oraz przedsiębiorców podjęła rozmowy na temat współpracy partnerskiej. Na skutek porozumienia zawartego pomiędzy samorządami podjęto proces informowania społeczności lokalnej
o inicjatywie Leader, o idei partnerstwa pomiędzy sektorem społecznym, publicznym i gospodarczym.
W efekcie spotkań w 2006 roku doszło do założenia i zarejestrowania Stowarzyszenia pod nazwą nawiązującą do uwarunkowań przyrodniczo – historycznych obszaru. Nazwa pochodzi od połączenia słów Vistula – Wisła i Terra Culmensis – Ziemia Chełmińska. Obszar LGD to teren Ziemi Chełmińskiej. Dodatek „Rozwój przez Tradycję” – określa pomysł na rozwój obszarów wiejskich – rozwijać się wykorzystując dostępne bogactwa naturalne i kulturowe.
W 2015 roku na podstawie deklaracji członkowskich i uchwał poszczególnych Rad Gmin, LGD powiększyła obszar działania o nowych członków jakimi są: Gmina Gruta, Miasto i Gmina Łasin, Gmina Płużnica, Gmina Miasto i Gmina Radzyń Chełmiński, Gmina Rogóźno oraz Gmina Świecie nad Osą.
Przystąpienie nowych gmin do LGD podyktowane było wieloma aspektami. Głównie specyfiką obszaru, w tym spójnością: geograficzną, przyrodniczą, historyczno-kulturową, a także pozytywnymi doświadczeniami wynikającymi ze współpracy lokalnych samorządów w bieżącej działalności. Połączenie gmin bezpośrednio ze sobą sąsiadujących, mających doświadczenie we wdrażaniu podejścia LEADER zagwarantowało sukces we wdrażaniu zaplanowanych do realizacji działań. Współpraca aż dziesięciu samorządów gminnych, z trzech różnych powiatów, a co za tym idzie współpraca różnych podmiotów, spowodowała skuteczną wymianę doświadczeń, wspólne pogłębianie wiedzy związanej z partnerstwem, działaniami na rzecz lokalnej społeczności oraz wdrożenie wielu ciekawych i atrakcyjnych dla mieszkańców oraz podmiotów prawnych projektów na obszarze LGD.
CHARAKTERYSTYKA OBSZARU
Obszar działania LGD obejmuje 10 gmin położonych w północnej części województwa kujawsko-pomorskiego, w tym:
6 gmin należących administracyjnie do powiatu grudziądzkiego – Grudziądz, Gruta, Łasin, Radzyń Chełmiński, Rogóźno, Świecie nad Osą,
3 gminy należące administracyjnie do powiatu chełmińskiego – Chełmno, Lisewo i Stolno oraz
1 gmina należąca administracyjnie do powiatu wąbrzeskiego – Płużnica.
SPÓJNOŚĆ OBSZARU
Obszar LGD to teren historycznej Ziemi Chełmińskiej położnej nad Wisłą i Osą.
Obszar objęty LSR jest spójny pod względem geograficznym, przyrodniczym i historyczno - kulturowym.
Poniżej opisano specyfikę obszaru LGD „Vistula - Terra Culmensis - Rozwój przez Tradycję” pod względem spójności.
3.1. Spójność geograficzna:
3.1.1 Uwarunkowania przestrzenne
Obszar LGD znajduje się w północnej części województwa kujawsko – pomorskiego, w powiatach: chełmińskim, grudziądzkim ziemskim i wąbrzeskim. Łącznie obszar objęty działalnością LGD wynosi 1.146 km2, w tym: Chełmno 114 km², Grudziądz 165 km2, Gruta 124 km2, Lisewo 86 km2, Łasin 137 km2, Płużnica 120 km2, Radzyń Chełmiński 91 km2, Rogóźno 116 km2, Stolno 98 km2, Świecie nad Osą 95 km2.
Ważny wpływ na rozwój gmin wiejskich obszaru LGD mają miasta: Chełmno (ok. 19 tys. mieszkańców), Grudziądz (ok. 92 tys. mieszkańców) oraz Wąbrzeźno (ok. 13 tys. mieszkańców), w których mieszczą się ważne dla regionu instytucje i przedsiębiorstwa. W Chełmnie i Grudziądzu mieszczą się także siedziby gmin wiejskich Chełmno
i Grudziądz. Ponadto obydwa te miasta ze względu na bogactwo zabytków stanowią atrakcję turystyczną regionu. Obszar wszystkich gmin należących do LGD, przestrzennie tworzy jedną, spójną całość.
3.1.2 Uwarunkowania geograficzne
Z punktu widzenia fizyczno – geograficznego obszar leży w obrębie dwóch makroregionów, tj. zachodnia, północno – zachodnia i północna część leży w obszarze Doliny Dolnej Wisły, natomiast wschodnia część leży w obrębie Pojezierza Chełmińsko – Dobrzyńskiego. Te dwa mikroregiony poprzez to że graniczą ze sobą to pozytywnie
na siebie oddziałują.
3.2 Spójność przyrodnicza:
Na obszarze gmin znajduje się szereg indywidualnych form ochrony przyrody, jak pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Celem ochrony pomników przyrody m.in. sędziwych i okazałych drzew jest zachowanie tworów przyrody o szczególnej wartości naukowej, kulturowej i historycznej, odznaczających się indywidualnymi i niepowtarzalnymi cechami. Występują tutaj rezerwaty: „Zbocza Płutowskie”, „Góra św. Wawrzyńca”, „Ostrów Panieński”, „Łęgi na Ostrowiu Panieńskim”, „Jamy”, „ Dolina Osy”, „Rogóźno Zamek”.
Część terenów na obszarze LGD wchodzi w skład europejskiej sieci ochrony przyrody NATURA 2000. Od 2006 roku gmina Świecie nad Osą wchodzi w skład obszaru Zielone Płuca Polski, ponieważ większa część gminy (⅔ powierzchni) to tereny chronionego krajobrazu Doliny Osy i Gardęgi oraz dodatkowym walorem są atrakcyjne kompleksy lasów, jezior i użytków zielonych. Znajdują się na tym terenie specyficzne gatunki roślin i zwierząt. Wspólną cechą gmin tworzących LGD są ubogie zasoby surowców mineralnych. Jedynym bogactwem naturalnym, które może mieć istotny wpływ na rozwój gospodarczy obszaru jest solanka nawiercona w otworach jury dolnej na głębokości około 1600 m w miejscowości Marusza (gm. Grudziądz). Ponadto na terenie gmin występuje lokalnie kreda jeziorna oraz miejscami torf.
Rzeźba terenu jest urozmaicona (polodowcowa wysoczyzna morenowa płaska i falista oraz pagórki i wzgórza morenowe, pagórki i wzgórza krzemowe). Na terenie LGD występuje zróżnicowanie rodzajów kompleksów glebowych.
Na obszarze LGD znajduje się część Zespołu Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisła (Chełmiński, Nadwiślański i Góry Łosiowe) oraz obszaru chronionego krajobrazu – teren strefy krawędziowej Doliny Wisły. Obszar Parków Krajobrazowych obejmuje tereny Gmin: Chełmno, Grudziądz oraz część Gminy Stolno. Obszar Parku chroni prawą i lewobrzeżną część Wisły na odcinku od Bydgoszczy do miejscowości Nowe. Park jest największym w woj. kujawsko-pomorskim odznaczającym się bogactwem fauny i flory.
Obszar LGD ponadto cechuje typowo rolniczy charakter, gdzie użytki rolne stanowią znaczny udział w powierzchni całkowitej obszaru - gleby klasy I-IV należące do najlepszych w województwie kujawsko-pomorskim. Na obszarze gmin wchodzących w skład LGD jest dużo małych gospodarstw rolnych.
3.3. Spójność historyczno-kulturowa.
Obszar LGD obejmuje obszar historycznej Ziemi Chełmińskiej, która silnie jest związana z historią Zakonu Krzyżackiego i charakteryzuje się bogatym dziedzictwem historycznym i kulturowym. Najliczniejszą grupę zabytków reprezentują budowle gotyckie będące spuścizną po państwie zakonnym. Należą do nich zamki obronne i kościoły. We wszystkich gminach będących członkami LGD odnajdujemy ślady dawnej historii sięgające czasów Bolesława Chrobrego. Najbardziej znane obiekty to Zamek w Radzyniu Chełmińskim oraz Rogóźnie. W Starogrodzie (gm. Chełmno), Lipenku (gm. Lisewo) i Pokrzywnie (gm. Gruta) widać jedynie pozostałości po zamkach krzyżackich, które jednoczą społeczność i pozwalają kultywować tradycję. Nie bez znaczenia pozostaje działalność Towarzystwa Jaszczurczego - tajnego związku szlachty Ziemi Chełmińskiej, utworzonego w 1397 roku w celu walki z zakonem krzyżackim o obronę praw. Prawdopodobnie tradycje Towarzystwa przetrwały aż do powstania Związku Pruskiego w 1440 roku. Założycielami Towarzystwa Jaszczurczego byli czterej rycerze: Mikołaj z Ryńska (gm. Płużnica), jego brat z Pułkowa oraz ich bracia cioteczni Fryderyk z Kitnowa i Mikołaj z Kitnowa. Towarzystwo działało w Radzyniu Chełmińskim na podstawie statutu zatwierdzonego przez Krzyżaków. Po zawarciu pierwszego pokoju toruńskiego w 1411 roku wielki mistrz krzyżacki Heinrich von Plauen, wbrew postanowieniom tego traktatu, krwawo rozprawił się z opozycją rycerską kierowaną przez Towarzystwo, którego przywódcę, Mikołaja z Ryńska pojmano w Lipienku (Gmina Lisewo), a następnie stracono w Grudziądzu. Historia tego słynnego i zasłużonego Towarzystwa jest ściśle związana z ziemiami znajdującymi się na obszarze LGD, co również zespala tereny LGD pod kątem historyczno – kulturowym. Dowodem na tę spójność historyczno – kulturową mogą być obecnie prężnie funkcjonujące
na obszarze LGD trzy Bractwa Rycerskie, które kultywują historię i zwyczaje rycerstwa, organizują pokazy i turnieje.
Kolejną cechą charakterystyczną dla obszaru LGD związaną z bogatymi zasobami kulturowymi są liczne zespoły dworskie. Łącznie na tym obszarze znajduje się kilkadziesiąt pałaców, zespołów pałacowo-parkowych, budynków pozostałych z kompleksów dworskich. Tak liczne nagromadzenie tych obiektów świadczy o wysokiej kulturze rolnej tych obszarów i o znaczeniu historycznej Ziemi Chełmińskiej. Obiekty te są ciekawe architektonicznie i stylowo.
Na obszarze objętym LSR odnajdziemy liczne poniatówki, stare młyny, szkoły, chaty, cmentarze mennonickie. Warto zwrócić uwagę na liczne kapliczki i krzyże przydrożne rozsiane w krajobrazie wiejskim.
Na obszarze LGD znajdują się także fortyfikacje z XIX wieku oraz kilkadziesiąt schronów z okresu międzywojennego. Są to elementy fortyfikacji Twierdzy Grudziądz i Twierdzy Chełmno. Do dnia dzisiejszego można na tym terenie znaleźć liczne fragmenty murów, schrony amunicyjne, stacje wodne.
Ziemia chełmińska to odrębny region historyczny, jednak pod względem kulturowym nie wyróżnia się charakterystycznymi znacznikami kulturowymi, tak jak dzieje się to w niektórych innych częściach województwa czy kraju. Obszar ten ze względu na swoje położenie ulegał wpływom kultury osadników i sąsiednich regionów. Ziemia chełmińska stanowi pas przejściowy pomiędzy Kujawami i Mazowszem a Pomorzem i Wielkopolską. Od XIII do XIXw. przybywali na te ziemie osadnicy niemieccy oraz holenderscy, zaś po II wojnie światowej zamieszkali na tych terenach repatrianci zza Buga oraz z Kielecczyzny i Lubelskiego. Ponadto na obszarach tych widoczne są relikty kultury Prusów. Oddziaływania te pozostawiły trwały ślad w kulturze ludowej tego regionu, które to lokalna społeczność, w tym szczególnie koła gospodyń wiejskich w swoich działaniach próbują zachować, odtworzyć.
Na obszarze LGD działa wielu lokalnych wytwórców, w tym rękodzielnicy, producenci artykułów i przetworów rolnych (spożywczych), wiele firm produkujących lokalne produkty, którzy poprzez swoje działania promują dziedzictwo kulturowe – niematerialne. Jednym z elementów działalności LGD, który wpisał się już na stałe
w harmonogram wydarzeń jest plenerowa impreza, którą stowarzyszenie organizuje rok rocznie z wykorzystaniem Ruin Zamku Krzyżackiego w Radzyniu Chełmińskim, gdzie promowana jest zarówno historia jak i dziedzictwo kulturowe regionu. Innymi wydarzeniami organizowanymi cyklicznie przez LGD są rajdy piesze, które promują historyczną Ziemię Chełmińską.